Δημοτικό Σχολείο Κουλούρας

 

Μια μέρα αφιερωμένη στην Παράδοση ήταν η τελευταία Παρασκευή, πριν την Καθαρή Δευτέρα.

Μια μέρα αφιερωμένη σ’ όλες τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας (ζώντων και κεκοιμημένων-για εμάς τους παλαιότερους), που κρατούσαν ως ¨κόρη οφθαλμού¨τα έθιμα του τόπου μας, του λαού μας και πάλευαν , πεισματικά, να τα μεταδώσουν στις νεότερες γενιές.

Μια προσπάθεια που εμείς, εδώ στο Δημοτικό Σχολείο Κουλούρας, με σεβασμό και αντιλαμβανόμενοι τις σημαντικές κοινωνικές αλλαγές της εποχής μας (πολυπολιτισμικότητα, εκτροχιαστικοί ρυθμοί ζωής, αποπροσανατολιστικές πηγές της καθημερινότητάς μας …) πασχίζουμε να διατηρήσουμε.

Πιστεύοντας πως η Εκπαίδευση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της Παράδοσης και των εθίμων, αφού δείτε το φωτογραφικό ρεπορτάζ της σχολικής μας μέρας, διαβάστε και λίγα λόγια για το κάθε έθιμο που ανα-βιώσαμε!

 

(Μαθητές και δάσκαλοι, έκαναν ζύμη και έπλασαν τη δική τους ¨Κυρά Σαρακοστή¨)

 

Ένα από τα παλαιότερα ελληνικά έθιμα για τη Σαρακοστή και το Πάσχα είναι η Κυρά Σαρακοστή, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής, η επίσημη έναρξη της οποίας είναι η Καθαρή Δευτέρα.

Το ημερολόγιο αυτό, είτε με ζυμάρι, αλεύρι, αλάτι και νερό, είτε με χαρτί που το ζωγράφιζαν,παρίστανε μια γυναίκα με φαρδιά φούστα, μ’ έναν σταυρό στο κεφάλι, με σταυρωμένα χέρια λόγω προσευχής, χωρίς στόμα λόγω νηστείας, και με επτά πόδια- ένα για την κάθε εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής.

Ξεκινώντας από την Καθαρά Δευτέρα, κάθε Σάββατο που περνούσε, της έκοβαν και από ένα πόδι κι έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο της πόδι και το κομμάτι αυτό, αν ήταν από χαρτί, το έκρυβαν σ’ ένα ξερό σύκο από αυτά που είχαν αποξηράνει το καλοκαίρι ή στο ψωμί που έψηναν για το βράδυ της Ανάστασης.

Όποιος έβρισκε το χάρτινο πόδι της Κυράς Σαρακοστής στη φέτα του ψωμιού που τού αναλογούσε ή στο σύκο που έπιανε από το καλάθι, πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος, θα του έφερνε τύχη, γούρι.

 

(Μαθητές και δάσκαλοι έκαναν έναν μεγάλο κύκλο και αφού δόθηκε μια ερμηνευτική εξήγηση στη λέξη «συγχωρώ»,-παραχωρώ από το χώρο μου, σε βάζω μέσα σ’ αυτόν, ο καθένας, κρατώντας μια καραμέλα στο χέρι, σκέφτηκε τα συμβάντα της χρονιάς που πέρασε και ζήτησε να τον συγχωρήσει εκείνος, τον οποίο, ίσως, στεναχώρησε, μάλωσε, πλήγωσε …)

 

Παλιά, το βράδυ της μεγάλης Αποκριάς, τα μέλη της οικογένειας μαζευόντουσαν στον κυρίως οντά για να φάνε όλοι μαζί. Πριν το φαγητό πραγματοποιούνταν δυο όμορφα έθιμα με συμβολισμούς.

Πρώτα γινόταν το έθιμο της συγχώρεσης που σταθεροποιούσε τον σεβασμό, κυρίως, στα μεγαλύτερα μέλη. Τα νεαρότερα μέλη, νύφες, γαμπροί, εγγόνια, έσκυβαν και φιλούσαν τα χέρια των γεροντότερων και έλεγαν «συγχωρεμένα».

Μετά γινόταν και το συγχώριο μεταξύ και των υπολοίπων μελών της οικογένειας . Οι μεγαλύτεροι έδιναν χρήματα σ΄ αυτούς που τους φιλούσαν το χέρι και έλεγαν και αυτοί «συγχωρεμένα».

Δεν έπρεπε να ξεκινήσουν την νηστεία μαλωμένοι και ήταν μια ευκαιρία να λυθούν και οι διενέξεις των μελών της παλιάς οικογένειας που ήταν πολυμελής και ζούσαν όλοι τότε κάτω από την ίδια στέγη.

 

(Με πλάστες, γκλίτσες και κλαδιά δέντρων, για όσους δεν είχαν φροντίσει να φέρουν τα ¨αυθεντικά εργαλεία¨, δάσκαλοι έδεσαν ένα σχοινί και στην άκρη του στερέωσαν ένα βρασμένο αυγό. Οι μαθητές με το στόμα ορθάνοιχτο και επιδέξιες κινήσεις προσπαθούσαν και οι περισσότεροι τα κατάφεραν να πιάσουν με το στόμα τους το αυγό που κινούνταν σε ρυθμούς εκκρεμούς και έχοντας τα χέρια τους ¨δεμένα¨ πίσω στη μέση).

 

Το έθιμο «χάσκα» συμβόλιζε και την αρχή νηστείας .Ο παππούς κουνούσε τρεις φορές μπροστά στο στόμα ,των παιδιών κυρίως, ένα αυγό που ήταν δεμένο με σπάγκο σε έναν πλάστη (ξύλινος κλώστης για τις πίτες) ή σε μια γκλίτσα και έπρεπε το άτομο που έχασκε (χάσκα ) να καταφέρει να βάλει στο στόμα του το αυγό χωρίς να χρησιμοποιήσει τα χέρια του. Όποιος το κατόρθωνε έπαιρνε τα μπράβο των υπολοίπων και τις ευχές τους να είναι γερός και του χρόνου και κυρίως έτρωγε και το αυγό.

Έτσι συμβολικά το στόμα έκλεινε με το αυγό της Αποκριάς και ξανάνοιγε με το αυγό του Πάσχα. Πίστευαν ότι το “αντέτι”, δηλαδή το έθιμο με το αυγό, το κάνουν “για να γίνουν η βρύζα και το στάρι”. Αυτό εξηγείται από την αναζωογονητική δύναμη του αυγού ως φορέα ζωής.

 

(Μαθητές και δάσκαλοι, έπλεξαν χορεύοντας, πολύχρωμες κορδέλες-γαϊτανάκια, ένα πλέξιμο που, σιγά-σιγά, τους έφερε πιο κοντά).

 

Από τα πιο γνωστά πανελλαδικά έθιμα, που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας κατά τις αποκριές. Δεκατρία άτομα χρειάζονται γι’ αυτόν το χορό. Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου κρέμονται 12 μακριές κορδέλες, διαφορετικού χρώματος η καθεμιά. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο.

Οι υπόλοιποι δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν σε ζευγάρια. Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του. Έτσι, πλέκουν τις κορδέλες πάνω του δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς. Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν στο στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

 

(δάσκαλοι και μαθητές έφτιαξαν απλές κατασκευές χαρταετών, σχημάτισαν χάρτινες ουρές και τους πέταξαν ψηλά στον ουρανό, ή … τουλάχιστον κάποιοι, προσπάθησαν…)

 

Ο χαρταετός που πετάμε την Καθαρά Δευτέρα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα παιχνίδι, που ίπταται στον αέρα εδώ και χιλιάδες χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου.

Το πέταγμα του χαρταετού ψηλά στον καταγάλανο ουρανό, εκεί που κάνει τις φιγούρες του με τη βοήθεια του ανέμου, έχει τον δικό του συμβολισμό, που δεν είναι άλλος από την κάθαρση και την ανάταση της ψυχής μετά το ξεφάντωμα της αποκριάς. Μετά το πέταγμα του χαρταετού, η ψυχή μας είναι καθαρή και έτοιμη να ξεκινήσει τη νηστεία της Σαρακοστής, ξεκινώντας, φυσικά, από την Καθαρά Δευτέρα.

Αυτό το έθιμο του χθες, του σήμερα αλλά και του αύριο, έχει τη δύναμη, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους για κάθε χώρα, να ξεσηκώνει όλο τον κόσμο, μικρούς και μεγάλους και να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό παιχνίδι, επίπονο και επίμονο, αγωνιώδες και πολύχρωμο, με επιτυχίες ή απογοητεύσεις, αλλά πάντοτε ένα πανηγύρι συγκινήσεων, συναγωνισμού και χαράς.

 

Η Καθαρή Δευτέρα έρχεται … (δυο λόγια για γονείς και παιδιά)

Δεν είναι λίγες οι οικογένειες που θα ξεχυθούν στην εξοχή για να απολαύσουν τόσο το πέταγμα του χαρταετού όσο και τα σαρακοστιανά εδέσματα.

Αν θέλετε να κάνετε αυτή την εμπειρία να χαραχτεί στη μνήμη σας ακόμα πιο έντονα, δεν έχετε παρά να φτιάξετε το χαρταετό μόνοι σας.

Το μόνο που χρειάζεστε είναι τα κατάλληλα υλικά, πολλή όρεξη, κέφι, μεράκι και ο συνδυασμός από δύο ζευγάρια χέρια, τα παιδικά, για τις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, και τα μεγαλύτερα και δυνατά που θα δώσουν τη δύναμη στον χαρταετό να πετάξει.

Αν φτιάξετε τον χαρταετό παρέα, σίγουρα θα ζήσετε το έθιμο της Καθαρής Δευτέρας ακόμα πιο έντονα και θα έχετε μοιραστεί μαζί μια ακόμα αξιομνημόνευτη και μοναδική στιγμή. Πάντως ό,τι κι αν αποφασίσετε, το σίγουρο είναι ότι την Καθαρά Δευτέρα ακόμα και οι γονείς γίνονται παιδιά, μ’ εκείνη την έξαψη που ένιωσαν όταν πέταξαν τον χαρταετό για πρώτη φορά κι εκείνη την αγωνία για να φτάσει όσο το δυνατόν ψηλότερα…

 

Από εμάς η ευχή είναι να περάσετε υπέροχα και καλή Σαρακοστή, τηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα του τόπου μας!